بخیه بر زخم ۱۲۰۰ دانش آموز معتاد

راحله حسین زاده - در یک چشم بر هم زدنی زندگی ات را می‌بلعد، اما تو وابسته اش می‌شوی. تا به‌خودت بیایی هیچ چیز نداری و از همه کس فراری خواهی شد و همچنان وابسته اش هستی، مدام در هپروت به سر می‌بری و از چشم جامعه هم می‌افتی، اما همچنان از عشقِ به او دست بر نمی‌داری. دخترت را، پسرت را، همسرت را و حتی پدر و مادرت را می‌فروشی تا هزینه این عشق را بدهی. دستت به خون آلوده می‌شود. کارت به پایان می‌رسد، اما همچنان وابسته این عشق هستی. وقتی افیون پایش به یک زندگی باز شود همه چیز را می‌سوزاند. هنگامی که خودش را بین اعضای یک خانواده جا می‌کند، این مهمان ناخوانده بساط شب نشینی‌های آن‌ها می‌شود.
مصرف مواد مخدر عقل را زائل می‌کند و از پس پرده روحیه پرخاشگری و ستیزه گری را بر روحیه فرد غالب می‌کند و این گونه می‌شود که پدری سنگدل در منطقه سیدی مشهد علاوه بر همسر دختر هجده ماهه خود را به طرز دلخراش و وحشتناکی به قتل می‌رساند و یا پدری که پسر خردسالش را از پل هوایی میدان امام حسین (ع) به پایین می‌اندازد و یا مردی که دختر بچه هشت ساله‌ای را با ضربات شدید مشت و لگد ضربه مغزی می‌کند و عامل قتل او می‌شود. گرچه این جنایات مربوط به یکی دوسال اخیر در مشهد هستند، اما باید به این مطلب اشاره کنیم که عامل اصلی و محرک این قتل‌ها آلوده بودن قاتل به بیماری اعتیاد بوده است. مواد مخدری که حالا بعد از چند دهه سن ابتلا به آن پایین آمده و حالا زنگ خطر را برای دانش آموزان و خانواده‌ها به صدا در آورده است.
چند روایت کوتاه از اعتیاد دانش آموزان در مدارس مشهد
بر اساس اظهارات برخی از کارشناسان این حوزه، امروزه علاوه بر خانواده ها، رد پای مواد مخدر در مدارس نیز دیده می‌شود که اگر مسئولان متولی فکری برایش نکنند این آسیب اجتماعی به یک بحران تبدیل خواهد شد. بحرانی که طبق گفته سردار مومنی، دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور اکنون در میان ۲.۱ درصد دانش آموزان کشور شیوع پیدا کرده است. این مقام انتظامی گرچه معتقد است که میزان مصرف مواد مخدر در بین دانش آموزان افزایش نداشته است، اما بیان می‌کند که در دو ماه ابتدایی امسال کشفیات مواد مخدر در اطراف مدارس ۱۵۴درصد رشد داشته است. این آمار تکان دهنده نشان می‌دهد که مواد مخدر از جمله «گل» که به گفته سردار مومنی شایع‌ترین ماده مخدر در بین دانش آموزان است، تا چه حد به مدارس نزدیک و زمینه دسترسی به آن چقدر آسان شده است.
حال اینکه چه تعداد از دانش آموزان به ماده مخدر اعتیاد پیدا کرده اند نکته‌ای است که از سوی سازمان آموزش و پرورش مسکوت مانده و جزئیاتی هم از آن در دسترس نیست.
گرچه ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور زمینه مصرف مواد مخدر و شیوع آن را در دوره دبیرستان بیشتر می‌داند و میزان ابتلا به این بیماری خانمان سوز را در میان دانش آموزان دبیرستانی ۲ درصد اعلام کرده است، اما معلم یکی از مدارس ابتدایی ناحیه ۵ مشهد از واقعه تکان دهنده‌ای خبر می‌دهد و بیان می‌کند که مصرف مواد مخدر امروز به مدارس ابتدایی هم راه پیدا کرده است.
این معلم که نمی‌خواهد نامی از او به میان آید ضمن اشاره به چند موردی که خود با آن‌ها برخورد داشته است اظهاراتش را تکمیل می‌کند، می‌گوید: یکی از شاگردان کلاس پنجم مدرسه‌ای که در آن شاغل است به مواد مخدر اعتیاد دارد و یا از دانش آموز سوم ابتدایی اش خبر می‌دهد که همیشه در قلیان خانه‌ها می‌چرخد و قلیان استعمال می‌کند.
او فقر فرهنگی را مشهودتر از فقر اقتصادی در این منطقه می‌داند و به چشم خود بار‌ها شاهد جولان معتادان و قاچاقچیان در کوچه و خیابان‌های اطراف این مدرسه و ارتباط‌شان با دانش آموزان بوده است.
این معلم جوان ادامه می‌دهد که به تازگی از کیف دانش آموز دوم ابتدایی خود مواد مخدر پیدا کرده است که این اتفاق نامیمون زنگ خطری برای مسئولان آموزشی کشور می‌باشد.
طوسی، یکی دیگر از معلمان مقطع دبیرستان در مشهد هم درباره مصرف مواد مخدر در بین دختران دانش آموز خود می‌گوید که اخیرا یکی از دانش آموزانش از مصرف مواد یکی از دوستان خود خبر داده است. طوسی نیز اعلام می‌کند که موارد زیادی در این باره در مدرسه اش مشاهده کرده و در حال شکل گیری است.
«گل» ماده مخدر دانش آموزان
ابراهیم علیزاده که ۲۵ سال کارِ درمانی در کلینیک‌های روان شناسی انجام می‌دهد هم از تجربیات مشاوره‌ای خود طی این سال‌ها می‌گوید. این روان درمانگر معتقد است که این تجربه‌ها می‌تواند مقدمه یک تحقیق میدانی وسیع‌تر باشد و هوشیاری مسئولان مربوط را درباره مصرف مواد مخدر در بین دانش آموزان بیشتر کند. او مدعی است طی سال‌های کار درمانی خود شاهد افزایش روند مراجعه دانش آموزان به دلیل مصرف مواد توهم زا از جمله «گل» بوده است و در این بین تعداد دانش آموزان مصرف کننده پسر از دانش آموزان دختر بیشتر بوده اند. این روان درمانگر مشهدی به مصرف گل، ماریجوانا و برخی دارو‌ها مانند ترامادول و ریتالین در بین دانش آموزان هم اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: افرادی که نوجوانان را به سمت مصرف این مواد سوق می‌دهند غالبا از امتیازات آن می‌گویند تا دانش آموزان را وابسته کنند و با ادعای اینکه در صورت مصرف این مواد تمرکز و هوشیاری در زمان درس خواندن افزایش می‌یابد، افراد را ترغیب به استفاده می‌کنند که در نهایت دانش آموزان وابسته مواد مخدر می‌شوند. به گفته علیزاده این مواد به صورت سیگار مصرف می‌شود و باید خانواده‌ها هوشیار باشند و به تغییر رفتارها، افت تحصیلی و دوستان فرزندان خود حساسیت داشته باشند. گل، ماده مخدری است که برخلاف اسمش و در حالی که بسیاری تصور می‌کنند اعتیادآور نیست موجب وابستگی روانی جدی مصرف کننده می‌شود و جسم و روان فرد را به مخاطره می‌اندازد مطلبی که این روان درمانگر ضمن تأیید آن بر اظهارات اخیر سردار مومنی مبنی بر شیوع مصرف گل در میان دانش آموزان صحه می‌گذارد. او تعارضات خانواده‌ها را در شکل گیری اعتیاد دانش آموزان امری مهم می‌داند و تأکید می‌کند که رها کردن فرزند در سنین نوجوانی در جامعه و کنترل نکردن رفت و آمد هایش در محافل آلوده زمینه ابتلا و وابستگی به مواد مخدر را در او افزایش می‌دهد.
علیزاده ضمن تأکید بر آشنایی خانواده‌ها با این مواد توصیه می‌کند که امروز لازم است در مدارس از متخصصان مربوط دعوت شود تا به زبان ساده اعتیاد را برای دانش آموزان و خصوصا خانواده‌های آن‌ها توضیح دهند و آن‌ها را درباره آسیب‌های مواد هوشیار سازند.
اعتیاد دانش آموزان دختر بیشتر از پسر
موضوع مصرف مواد مخدر در بین دانش آموزان خراسانی پای ما را به اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی هم باز کرد تا در این باره گپ و گفتی با معاون فرهنگی و پرورشی این اداره کل داشته باشیم. علیرضا مالک اشرفی که منکر وجود دانش آموزان معتاد در نظام آموزشی نیست در واکنش به سؤال خبرنگار ما درباره میزان مصرف مواد مخدر در بین دانش آموزان از وضعیت کنترل شده آن خبر می‌دهد و می‌گوید که از یک میلیون و ۲۰۰ هزار دانش آموز خراسانی حدود یک دهم درصد از آن‌ها به مصرف انواع مواد مخدر اعتیاد دارند که از این تعداد ۵۱ درصد دختر و ۴۹ درصد پسر هستند. بنا به گفته این مقام مسئول در استان ۱۲۰۰ دانش آموز اعتیاد به مواد مخدر دارند که این تعداد به نسبت هجمه فرهنگی موجود اندک است.
او با تأکید بر اینکه آمار‌های ارائه شده تنها براساس مراجعات دانش آموزی به مشاوران مدارس بوده است، بیان کرد که میزان مصرف مواد مخدر در مقایسه با آمار سال‌های قبل تفاوت محسوسی نداشته است.
معاون فرهنگی و پرورشی خراسان رضوی در واکنش به سؤال ما درباره شیوع مصرف مواد مخدر در بین دانش آموزان ابتدایی به گفتن اینکه خانواده‌ها باید هوشیار باشند و تمام مقاطع تحصیلی در معرض خطر هستند اکتفا کرد. برخلاف نظر دکتر علیزاده، روان درمانگر مشهدی که معتقد است مصرف مواد افیونی در میان تمام نواحی شهر وجود دارد، معاون فرهنگی و پرورشی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی از دسترسی آسان‌تر دانش آموزان مناطق حاشیه شهر و مناطق کم برخوردار به مواد مخدر خبر
می‌دهد.
او در ادامه با بیان اینکه گفته هایش براساس کار‌های پژوهشی صورت گرفته است می‌گوید که شیوع این آسیب در نواحی یک، پنج و تبادکان مشهد از فراوانی بیشتری برخوردار است. مالک اشرفی ناآگاهی و آشنایی نداشتن با مضرات مواد مخدر را عامل مهم گرایش نوجوانان به این آسیب اجتماعی می‌داند و بیان می‌کند: علاوه براینکه آموزش و پرورش در این باره وظیفه خطیری برعهده دارد باید سایر نهاد‌های فرهنگی هم مساعدت‌های لازم را در این حوزه انجام دهند. معاون فرهنگی و پرورشی خراسان رضوی آموزش، پژوهش، پیشگیری و مشاوره و درمان را ۴ رویکرد مهم در حوزه پیشگیری از مصرف مواد مخدر در میان دانش آموزان معرفی می‌کند و ادامه می‌دهد که در این باره تاکنون برای ۳ گروه هدف شامل دانش آموزان، والدین آن‌ها و مشاوران کارگاه‌های تخصصی با محوریت توانمندسازی روانی- اجتماعی در استان خصوصا شهر مشهد برگزار شده است.
او به موضوعات مطرح شده در کارگاه‌های آموزشی برای دانش آموزان اشاره می‌کند و می‌گوید: مهارت نه گفتن، تنظیم هیجانات، جرئتمندی، ارتباط مؤثر با همسالان و والدین، کنترل خشم و حل مسئله از مواردی هستند که در این کارگاه‌ها مطرح و به آن‌ها تأکید شده است.
مالک اشرفی همچنین با اشاره به کارگاه‌های آموزشی برگزار شده برای والدین نیز بیان می‌کند که در این برنامه‌ها به موضوعاتی از قبیل مدیریت روابط موفق با کودکان و نوجوانان و راهکار‌های پیشگیرانه در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی پرداخته شده است. این مقام مسئول در پایان هم از برگزاری ۸۸ کارگاه تخصصی ویژه مشاوران مدارس خبر داد.
استفاده از فرصت ۹۰ روزه
با فرارسیدن ایام تعطیلات تابستان، مدارس در خوابی نودروزه خواهند رفت که همین موضوع فرصت مناسبی برای بازنگری یک سری سیاست‌های آموزشی و پیشگیرانه از سوی مدیران مدارس و مسئولان عالی رتبه سیستم آموزشی خواهد بود. همچنین با توجه به گفته سردار مومنی، دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور و علیرضا مالک اشرفی، معاون فرهنگی و پرورشی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی که مناطق اطراف برخی از مدارس به جولانگاه فروشندگان افیونی تبدیل شده، لازم است که مسئولان انتظامی در غیاب دانش آموزان در دوره تعطیلات تابستانی به رصد میدانی پرداخته و مراکز یا افرادی که اقدام به توزیع مواد مخدر می‌کنند شناسایی و در راستای جلوگیری از ورود مواد افیونی به مدارس اقدامات لازم را انجام دهند تا روزی که مجدد قرار است دانش آموزان سال جدید تحصیلی خود را آغاز کنند این مناطق عاری از هر گونه عرضه کننده مواد مخدر شود. علاوه بر این نیاز است بسته امنیتی برای مدارس خصوصا مدارس دولتی از جمله نصب دوربین مداربسته در مناطق کور و غیر قابل دید این مجموعه‌ها تنظیم شود تا حداقل جلوی رد و بدل شدن مواد مخدر و همچنین مصرف آن در مدارس گرفته شود. با این حال زنگ خطر اعتیاد در میان نوجوانان و حتی کودکان به صدا درآمده است و چنانچه فکری به حال این معضل اجتماعی نکنیم در آینده شاهد افزایش جرائم و جنایات در میان سنین نوپای جامعه خواهیم بود.